Bir kişinin İş Kanunu kapsamında sayılan hizmet sürelerinin gerçeğe uygun olarak tespitinin sağlanması için açtığı davalara hizmet tespit davası denir. Bir iş yerindeki çalışmanın sigorta giriş bilgilerinin Sosyal Güvenlik Kurumuna hiç bildirilmemesi, ya da eksik bildirilmesi durumunda ya da bildirilmiş olsa dahi prim ödemelerinin yapılmamış olması halinde hizmet tespiti davası açılır. Geriye dönük olarak çalışma süreleri bu dava ile tespit edilir ve eksiklik tespit edilirse davacının Sosyal Güvelik Kurumu kayıtlarına bu süreler eklenir.
Hizmet Tespit Davalarında İspat Sorunu
İş Kanununda ya da ilgili mevzuatta hizmet tespitinin ispatı için bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak konu niteliği gereği kamu düzenini ilgilendirdiğinden ve İş Kanunun ruhunda zayıf durumdaki işçi lehine yaklaşım bulunduğundan her türlü delil kabul edilmektedir. Yazılı deliller, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları gibi resmi kayıtlar yanında tanık ifadesi de delil sayılmaktadır.
Mahkemelerin İzleyeceği Yol
Hizmet tespit davaları iş mahkemesinde açılacaktır. Yargıtay kararlarına göre, tespiti yapacak olan mahkeme öncelikle işle ilgili belgelerin işveren tarafından verilip verilmediğine bakacaktır.
Eğer belgeler verilmişse iş yerinin tespit istenen tarihlerde açık olup olmadığı, İş kanunu kapsamında bir işveren-işçi ilişkisinin olup olmadığı özel bir duyarlılıkla araştırılacaktır.
Eğer araştırılan tarihler içinde iş yeri gerçekten varsa tanık dinleme aşamasına geçilecektir.
Dinlenecek Tanıkların Özellikleri
Mahkeme huzurunda dinlenecek tanıkların öncelikle aynı iş yerinde ve aynı dönemde çalışan ve kayıtlarda bulunan bordro tanıkları olması gerekir.
Eğer aynı iş yerinde çalışan bordro tanığı yoksa ya da bordroda adı olan kişilere ulaşılamamışsa komşu iş yerlerinde çalışmış olan bordro tanıkları dinlenir.
Tanıklara davacının hangi dönemlerde çalıştığı ve bu çalışmanın kesintisiz olup olmadığı sorulur.
Eğer tanık ifadeleri ile yeterli bilgiye ulaşılamazsa başkaca komşu iş yeri olup olmadığı, bu iş yerlerinde çalışan bordro tanığı olup olmadığı araştırılır. Gerekli adres araştırması yapılarak bu kişilerin ifadesine de başvurulur. Yeterli sonuç alınamazsa son olarak varsa komşu iş yeri sahipleri de dinlenir.
Mahkeme huzurunda ifade veren ya da daha önce ifade vermiş tanıkların hizmet cetvelleri Sosyal Güvenlik Kurumundan istenerek aynı dönemde çalışıp çalışmadıkları da incelenecektir.
Delillerin Mahkeme Tarafından Değerlendirilmesi
Bordro tanıklarının tarafsız olup olmaması büyük önem arz eder. Bu konuda mahkemenin duyarlılık göstermesi gereklidir. Tanık beyanları, işveren kayıtları, Sosyal Güvenlik Kurumu kayıtları ve başkaca dosyaya girmiş delillerin tamamı incelenir.
İnceleme sonunda somut ve inandırıcı delillerle şüpheye yer kalmayacak şekilde uyuşmazlık konusu sürelerdeki çalışmalar tespit edilir ve sonuca göre karar verilir. Kararda kayıt edilmemiş çalışma varsa Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirilerek davacının hizmet süresine eklenmesi sağlanır. Zaten dava başında Sosyal Güvenlik Kurumu da davaya dahil edilmektedir.
Hizmet tespit davalarında büyük çoğunlukla işçi lehine kararlar verilmektedir. Bazen tanıklar aksini söylese dahi davacı işçinin taleplerine uygun olarak kayıt edilmemiş çalışma sürelerinin varlığına karar verilmektedir. Bu durum işçinin iş ilişkisinin zayıf tarafı olduğu anlayışından kaynaklanmaktadır.
